Dobrym sposobem na to, aby pomóc komuś przemyśleć dany temat jest zadawanie pytań. Odpowiednie pytanie może skutecznie pomóc przedstawić posiadaną wiedzę, ocenić posiadane koncepcje, a także stworzyć nowe.

Zadawanie pytań mających na celu pomóc innym w procesie uczenia się nosi nazwę Metody sokratycznej, od jej twórcy Sokratesa, który żył w starożytnej Grecji.

Metoda sokratyczna wymaga bardzo uważnego słuchania osoby pytanej aby móc dobrze ocenić jej wypowiedź i sformułować pytanie, które będzie pomocne, konstruktywne i niekonfrontacyjne.

Oto przykłady takich pytań:

Pytania wyjaśniające

  • Co masz na myśli mówiąc ______?
  • O co przede wszystkim Ci chodzi?
  • Jak _____ odnosi się do _____?
  • Czy mógłbyś to sformułować inaczej?
  • Czy dobrze Cię zrozumiałem: masz na myśli _____ czy też _____?
  • Jak to się odnosi do naszego problemu/dyskusji/sprawy?
  • Joasiu, czy mogłabyś swoimi słowami podsumować to co powiedział Ryszard? ... Ryszard, czy to miałeś na myśli?
  • Czy mógłbyś podać mi przykład?
  • Czy _____ byłoby dobrym tego przykładem?

Pytania sprawdzające założenia

  • Co zakładasz mówiąc to?
  • Co zakłada Joasia?
  • Co innego moglibyśmy założyć?
  • Wydaje się, że przyjmujesz, iż _____. Czy dobrze Cię rozumiem?
  • Całe Twoje rozumowanie opiera się na _____. Dlaczego oparłeś swoje rozumowanie na _____ zamiast na _____?
  • Wydaje się, że przyjmujesz, iż _____. Dlaczego uważasz to za oczywiste?
  • Czy zawsze tak jest? Jak myślisz o co chodzi w tym założeniu?
  • Dlaczego ktoś mógłby przyjąć takie założenie?

Pytania badające motywy i dowody

  • Czy mógłbyś wyjaśnić nam swoje motywy?
  • Jak to się odnosi do tego przypadku?
  • Czy jest powód aby wątpić w ten materiał dowodowy?
  • Kto jest w stanie stwierdzić, czy to prawda?
  • Jak odpowiedziałbyś komuś, kto mówi, że ____?
  • Czy ktoś jeszcze ma dowody na poparcie tej tezy?
  • Jakie rozumowanie doprowadziło Cię to takich wniosków?
  • Jak moglibyśmy się przekonać, że to jest prawda?

Pytania na temat poglądów lub punktu widzenia

  • Co sugerujesz mówiąc to?
  • Mówiąc _____, czy sugerujesz że _____?
  • Ale gdyby tak się stało, to jakie by były inne tego skutki? Dlaczego?
  • Jaki miałoby to skutek?
  • Czy tak stałoby się na pewno, czy tylko prawdopodobnie?
  • Jaka jest alternatywa?
  • Jeżeli faktem jest, że _____ oraz _____ to co jeszcze może być prawdą?
  • Jeśli założymy, że ____ jest etyczne, to co z _____?

Pytania badające implikacje i konsekwencje

  • Jak możemy to sprawdzić?
  • Co zakłada to pytanie?
  • Czy _____ sformułowałby to pytanie inaczej?
  • W jaki sposób ktoś mógłby rozwiązać tę kwestię?
  • Czy w ogóle jesteśmy w stanie znaleĽć odpowiedĽ na to pytanie?
  • Czy to pytanie jest jasne? Czy je rozumiemy?
  • Czy odpowiedzieć na to pytanie jest łatwo czy trudno? Dlaczego?
  • Czy wszyscy zgadzamy się, że tak powinno brzmieć pytanie?
  • Aby odpowiedzieć na to pytanie, na jakie inne pytania trzeba przedtem znaleĽć odpowiedĽ?
  • W jaki sposób _____ określiłby tę kwestię?
  • Dlaczego ta sprawa jest ważna?
  • Czy to pytanie jest najważniejsze, czy też istnieje jakieś pytanie ukryte?
  • Czy widzisz w jaki sposób to może się odnosić do ________?

Pytania opracowano na podstawie: Paul, R. (1993). Critical Thinking: How To Prepare Students for a Rapidly Changing World: Foundation for Critical Thinking, Santa Rosa, CA.

Zobacz też Pisanie i Czytanie